مفهوم گسترده خدمت رسانى را مىتوان در متون دینى و در لابهلاى مفاهیمى از قبیل: تلاش در برآوردن نیازهاى مؤمنان، ادخال سرور در قلوب آنان، احسان، اهتمام به امور مسلمانان، اعانت مسلمین، یارى رساندن به گرفتاران، گشودن گرفتارى مؤمنان و مانند آن جست و جو کرد.
بر همین مبنا وظیفه پیامبران الهى در قبال مردم بالاترین بود و خدماتشان شایان توجهتر. اولیاى گرامى اسلام و پیشوایان دینى نیز این گونه بودهاند. زندگى آن بزرگواران مملو از خدمات شایسته به بشریت از زمان حضور و تا همیشه تاریخ است و هر کدام در این میدان صحنههایى بس بزرگ و با شکوه از حماسه و ایثار خلق کردهاند.
رهبران الهى نیز که مشروعیت حاکمیت خویش را از دریای بی انتهای الهى دریافت کردهاند و بازوان اجرایىشان و زنجیرهاى که به آنان وابسته است همه و همه بایستى اینگونه باشند. چنانکه بنیانگذار جمهورىاسلامىایران، حضرت امامخمینى(ره) اینگونه بود و مىفرمود:
ü من خادم شما هستم. من خادم ملت هستم، من آمدهام که بزرگوارى شما را حفظ کنم. منآمدهام که دشمنان شما را زمین بزنم. من آمدهام که ملّت را یک ملّت مستقل کنم.
ü ... به من اگر خدمتگزار بگویند بهتر از این است که رهبر.
آنان که بسان خورشید بر نیک و بد مى تابند و بخل و امساکى در این جهت ندارند بى شک خدمتگزار بشرند و از پاداش خداوند نیز بهره مند.
ازاین بیان استفاده مى شود که اگر عشق و سوز به مردم که نمودار محبت به پروردگاراست بر روح آدمى حاکم گردد و باایمان واعتقاد به خداوند درآمیزد انسانى خدمتگزار و پرتلاش مى سازد.
ادب حضور
امام رضا علیهالسلام در فرمایشی گهربار می فرماید: عقل موهبتی است الهی ، ولی ادب با کوشش و رنج حاصل می‌شود. بی تردید حضرت ثامن الحجج علیه السلام واسطه فیض میان مولا و بندگان است. آنگاه که عنایت آن امام مهربان، رحمت الهی را شامل حال زائر میسازد و او را بر سفره کرم خویش مهمان میکند، دل هر عاشقی را به وجد میآورد و او را به سوی حرم باصفایش میکشاند این خدمتگزاران حضرتند که با متصف شدن به خصایص پسندیده ولایت، زیارت را در قالب به خدا روآوردن و به ابواب ایمان و امنای خدای رحمان مراجعه کردن برای زائرین تسهیل می سازند.
در قرآن کریم نیز به رعایت ادب حضور در پیشگاه پیشوایان مذهبی چنین تصریح شده است: «ای اهل ایمان! صدایتان را بالاتر از صدای پیغمبر بلند نکنید». بنابراین، زیبنده است زائر کوی امام رضا علیهالسلام نیز با توجه به حضورش در مقابل معصوم، آداب زیارت را که در ذیل آمده رعایت کند: معرفت به ولایت؛ رعایت تقوا؛ یاری همراهان؛ داشتن وضو و غسل زیارت؛ پوشیدن لباس پاکیزه؛ باوقار و آرامی گام برداشتن و ذکر و تسبیح خداوند گفتن؛ گرفتن اذن دخول هنگام ورود؛ خواندن زیارتنامه؛ خواندن دو رکعت نماز زیارت؛ رعایت حقوق و احترام دیگران؛ مقدّم داشتن اولیای خدا بر خود؛ بهرهگیری معنوی و وداع به امید زیارت دوباره.
در این رهگذر، خدمتگزاران حضرت نیز باید زیارت را در محضر حضرت از منظر کمال خواهی دیده و به خاطر بسپارند که زیارت، دل را در حریم دوست بردن و جان را به افق دیار آشنا کشاندن است. پس زهی سعادت زمانی که زائر همچون عبادتگری در محراب محبت اولیای خدا به نیایش می ایستد این خادمان حضرتند که با درک محضر دوست، از بارقه های امید و معرفت مدد می جویند.
پرهیز از منت نهادن
ادب اسلامى اقتضا مىکند براى کارهاى نیکى که انسان انجام داده بر کسى منّت ننهد و به رخش نکشد؛ چرا که این عمل کار نیک را از ارزش مىاندازد. خدمترسانى بىمنّت به مردم شکر نعمتى است که خدا به خدمتگزاران داده است. به قول سخنسراى شیراز:
شکر خداى کن که موفق شدى به خیر ز انعام و فضل او، نه معطّل گذاشتت
منّت منه که خدمت سلطان همى کنى منّت شناس ازو که به خدمت بداشتت
مولای متقیان حضرت على(علیه السلام) نیز در این خصوص مىفرماید:
وَ اِیّاکَ وَالْمَنَّ عَلى رَعِیَّتِکَ بِاِحْسانِکَ... فَاِنَّ الْمَنَّ یُبْطِلُ الاِْحْسانَ.
ازمنّت نهادن بهمردم دربرابر کارهاىنیکت برحذرباش! زیرا منّتنیکىهارا ازبینمىبرد.
صبر پیشه کردن
حضرت امیر(علیه السلام) پس از توصیه به عدل و انصاف به یکى از کارگزارانش مىفرماید:
... وَاصْبِرُوا لِحَوائِجِهِمْ فَاِنَّکُمْ خُزّانُ الرَّعِیَّةِ، وُکَلاءُ الاُْمَّةِ وَ سُفَراءُ الاَْئِمَّةِ.
در برابر درخواستهاى مردم صبور باشید؛ زیرا شما خزانهداران مردم هستید و وکیلهاى آنان و نمایندگان پیشوایانید.
ما به لحاظ افراد مفتخر به عنوان خدمتگزار حضرت، با آن امام همام عهد بسته ایم که از روزمرگی به در آمده و از فرصتی که در این کسوت در اختیار ما نهاده شده نهایت بهره را ببریم و آویزه گوشمان سازیم که رضایت امام بر زیارت امام مقدم است. نظامى گنجوى گوید:
نیست بَرِ مردم صاحب نظر خدمتى از عهد، پسندیدهتر
دست وفا در کمر عهد کن تا نشوى عهد شکن، جهد کن
در خاتمه نوشتار خود را با فرازی از فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار با خدمتگزاران حرم مطهر امام رضا علیه السلام زینت می دهم. امید که چراغی فراروی خادمان حضرت باشد:
اگر آن امام معصوم اکنون حضور مى‌داشتند چه کسانى را براى خادمى خود انتخاب مى‌کردند؟ آیا جز متدین‌ترین، مؤمن‌ترین، صالح‌ترین و با اخلاص‌ترین افراد را؟ و آیا چه کسانى داوطلب این امر مى‌شدند؟ قطعاً زاهدترین، عالمترین، برجسته‌ترین و پاکترین افراد به خدمت آن امام در مى‌آمدند و خاک آستان ایشان را توتیاى چشم خویش مى‌نمودند.
حسبناالله و نعم الوکیل
منابع:
- نهج البلاغه
- غررالحکم
- بحارالانوار
- عیون اخبارالرضا(ع)
- سنن النبی
- صحیفه نور
- تفسیر نمونه
- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با خدام حرم مطهر امام رضا (ع) 06/01/1367
